WBZ

Prawo w obliczu bezprawia. 

Sądowe rozliczenia zbrodni okresu II wojny światowej.

W semestrze letnim roku akademickiego 2020/21 kontynuujemy cykl wykładów „Prawo w obliczu bezprawia, poświęcony początkom polskiego wymiaru sprawiedliwości po roku 1945”. Celem wykładów i towarzyszących im dyskusji jest przybliżenie ram prawnych oraz kontekstu historyczno-politycznego sądowych rozliczeń zborni okresu drugiej wojny światowej w powojennej Polsce. 

Podczas posiedzenia inauguracyjnego prace Cambridge Commission on Penal Reconstruction and Development w listopadzie 1941 roku Stefan Glaser, reprezentujący w tym gremium władze polskie, określił system terroru wprowadzony przez Rzeszę Niemiecką w okupowanej Europie jako wojnę „wymierzoną przeciw porządkowi prawnemu (…) i wszystkim tradycyjnym pojęciom prawa”. Opracowanie koncepcji sądowych rozliczeń bezprawia dokonywanego przez aparat administracyjny i wojskowy sił okupacyjnych oraz postawienia zbrodniarzy wojennych przed sądem stanowiło wyzwanie, z którym prawnicy państw alianckich konfrontowali się już od pierwszych lat wojny. Główne zasady organizacji wymiaru sprawiedliwości dla zbrodniarzy nazistowskich określone zostały w Deklaracji moskiewskiej z 30 października 1943 r. i Karcie Międzynarodowego Trybunału Wojskowego z 8 sierpnia 1945 r., jednak zasadniczy ciężar rozliczenia zbrodni II wojny światowej spoczywał na poszczególnych krajach.  

W przypadku Polski prawne koncepcje tych rozliczeń kreowane były na różnych etapach wojny w trzech ośrodkach władzy – w rządzie polskim na emigracji, w strukturach krajowej konspiracji oraz przez władze komunistyczne, które ostatecznie zadecydowały o kształcie sądowych rozliczeń zbrodni okresu II wojny światowej w Polsce. 

Obok problemów dotyczących organizacji i przebiegu konkretnych postępowań karnych, w centrum zainteresowania wykładów „Prawo w obliczu bezprawia” znajdują się koncepcje prawne, po które sięgano w aktach oskarżenia i wyrokach polskich sądów w sprawach zbrodniarzy nazistowskich. Kluczowe dla zrozumienia specyfiki polskich koncepcji rozliczeń zbrodni nazistowskich jest zarówno uwzględnienie perspektywy trzech wspomnianych ośrodków władzy, jak i badań biograficznych, historii nauki polskiej i polskiej myśli polityczno-prawnej. Stąd celem wykładów jest także przybliżenie sylwetek polskich prawników, którzy kreowali ramy prawne rozliczeń zbrodni okresu II wojny światowej oraz znaczenie dla tej problematyki polskiej nauki prawa karnego i prawa międzynarodowego okresu dwudziestolecia międzywojennego, i lat drugiej wojny światowej.

LINK do harmonogramu wykładów w semestrze zimowym. 

Harmonogram wykładów w semestrze letnim: