Anna Kurpiel, Katarzyna Maniak,
Porządek rzeczy. Relacje z przedwojennymi przedmiotami na ziemiach zachodnich
(przypadek Wrocławia i Szczecina)
z fotografiami Łukasza Skąpskiego
wyd. WUJ, Wyd. Akademia Sztuki w Szczecinie, Kraków 2023
Porządek rzeczy. Relacje z przedwojennymi przedmiotami na ziemiach zachodnich (przypadek Wrocławia i Szczecina) to książka o postawach i praktykach wywołanych przez przedwojenne rzeczy we współczesnym Wrocławiu i Szczecinie. Termin „poniemieckie”, potoczne określenie przedmiotów pozostawionych na ziemiach włączonych w granice Polski po II wojnie światowej, sugeruje, że „niemieckie" to minione i pozbawione ciągu dalszego.
Badania etnograficzne prowadzone z wykorzystaniem narzędzi sztuki pokazują coś przeciwnego. Proces przysposabiania wciąż trwa, relacje pomiędzy ludźmi a rzeczami są kontynuowane, odkrywane i zawiązywane na nowo. Książka poświęcona jest więc sposobom używania przedwojennej spuścizny oraz rozłożonym w czasie aktom jej przejęcia i posiadania. Opisujemy rzeczy spokrewnione, uklasowione, rzeczy na sprzedaż, rzeczy użyteczne, a także te, które w integralny sposób należą do przestrzeni domu. Współtworzą one sieć powiązań wymykającą się kontynuowanemu od powojnia biało-czarnemu oglądowi rzeczywistości, według którego postawy wobec przeszłości określane są jednoznacznie jako jej afirmacja bądź wyparcie.
Opowieść o relacjach z przedmiotami tworzą dwie oddzielne, choć powstające równolegle narracje: tekst i esej wizualny autorstwa Łukasza Skąpskiego. Wspólnie koncentrują się na pytaniu o znaczenia, jakie dla mieszkanek i mieszkańców polskich miast ma niemiecka przeszłość.
Książka jest efektem projektu Rzeczy(wistości) w przestrzeni postkonfliktu. Znaczenia przedmiotów w tworzeniu się światów wyobrażonych Wrocławia i Szczecina finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki (umowa nr UMO-2018/31/D/HS3/00778).
O Autorach
Anna Kurpiel – dr, etnolożka i antropolożka kultury, adiunktka w Katedrze Nauk Społecznych i Ekonomicznych Centrum Studiów Niemieckich i Europejskich im. W. Brandta Uniwersytetu Wrocławskiego. Badania terenowe prowadzi w Polsce (na ziemiach zachodnich) i w Republice Macedonii Północnej. Autorka książki Cztery nazwiska, dwa imiona. Macedońscy uchodźcy wojenni na Dolnym Śląsku. Interesuje się dziedzictwem kulturowym, szczególnie na terenach (post)migracyjnych i tranzytowych oraz antropologią pamięci.
Katarzyna Maniak – dr, antropolożka kultury, adiunktka w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jej zainteresowania badawcze obejmują dziedzictwo kulturowe i jego społeczne oddziaływanie oraz relacje pomiędzy antropologią i sztuką. Prowadzi badania skupione na pojęciu własności i antropologii pracy. Autorka kilkunastu publikacji naukowych poświęconych ww. tematyce oraz projektów wystawienniczych.
Łukasz Skąpski – jeden z najciekawszych artystów polskich, w latach 2012-2018 kierownik Katedry Fotografii na Wydziale Malarstwa i Nowych Mediów Akademii Sztuki w Szczecinie, absolwent Wydziału Malarstwa ASP w Krakowie. Zajmuje się fotografią, instalacją, obiektami, wideo, etc. W latach 1988-1991 mieszkał w Chinach, obecnie w Szczecinie. Pobyt w Pekinie zaowocował zainteresowaniem artysty tematyką polityczną. Tam też artysta odkrył dla siebie metodę posługiwania się zbiorem w sztuce. Od 2001 roku jest członkiem założycielem Supergrupy Azorro, która na trwałe zapisała się w polskiej sztuce wideo. W ostatnich latach główny akcent w jego twórczości kładzie się na tematy społeczno-polityczne.
