Pożegnanie Doktora honoris causa Uniwersytetu Wrocławskiego
Dr. h.c. mult., Profesora Karla Dedeciusa (1921-2016)
W pogrzebie wybitnego tłumacza literatury polskiej, wielkiej postaci polsko-niemieckiego dialogu, doktora honoris causa U.Wr. w 2002 r. Karla Dedeciusa, 8 marca we Frankfurcie n. Menem wzięła udział delegacja naszej uczelni. Wraz z rodziną, przedstawicielami władz i różnych instytucji niemieckich i polskich, wielkim gronem przyjaciół i znajomych pożegnali Go w naszym imieniu profesorowie Krzysztof Ruchniewicz i Marek Zybura. Uczniowie z łódzkiego gimnazjum Jego imienia wzięli udział w uroczystości z pocztem sztandarowym swojej szkoły. Wśród mówców znaleźli się m. in. Rita Suessmuth oraz Adam Zagajewski, żegnający Zmarłego, który był też jego przyjacielem, wzruszająco i z literacką swadą. Rektor U.Wr. wystosował kondolencje, które przekazaliśmy Rodzinie Zmarłego na ręce jego córki, Octavii Baas. Rektor pisał:
„Wielce szanowna Pani Dedecius,
Wielce Szanowna Pani Baas,
z powodu śmierci swojego Męża i Ojca, Prof. Dr. h.c. mult. Karla Dedeciusa, zechcą Panie przyjąć z Rodziną wyrazy mojego serdecznego współczucia.
Składam je także w imieniu akademickiej społeczności naszego Uniwersytetu. Traci w Nim ona swojego doktora h.c., z którego jest dumna. Dumna z tego, że do swoich confrtares zaliczać może człowieka, któremu przypada niekwestionowana zasługa utorowania drogi szczególnemu sukcesowi, jakim jest w polsko-niemieckich dziejach obecny kształt relacji polsko-niemieckich. W sposób decydujący zadbał o to, aby relacje te oprzeć na mocnych filarach literacko-kulturowych, widząc w nich rękojmę trwałości tych stosunków.
Oby jego duchowy dorobek znalazł gorliwych naśladowców, a przenikające go ideowe przesłanie trafiło do serc potomnych.”
Karl Dedecius, rocznik 1921, należał, jak to się dzisiaj określa, do generacji wojennej. Był jednym z pionierów pojednania polsko-niemieckiego. Urodził się w Łodzi w niemieckiej rodzinie, ukończył tamtejsze Gimnazjum im. Stefana Żeromskiego. W czasie II wojny światowej został powołany do Wehrmachtu. Pod Stalingradem dostał się do niewoli, w której spędził siedem lat i w której nauczył się języka rosyjskiego. W 1952 r. osiedlił się w RFN (po krótkim pobycie w Niemczech Wschodnich). Rozpoczął pracę w agencji ubezpieczeniowej Allianz we Frankfurcie n. Menem. Równolegle oddawał się swej pasji, tłumaczeniom literatury polskiej. Publikacja antologii poezji polskiej „Lektion der Stille“ (1959) stała się w świecie literackim RFN sensacją. Polska prasa powitała ją ponad tuzinem recenzji i omówień. Tłumaczył utwory m.in. Zbigniewa Herberta, Tadeusza Różewicza, Stanisława Jerzego Leca, Czesława Miłosza, Wisławy Szymborskiej, Adama Zagajewskiego. Roman Karst pisał o rezultatach tej pracy: „Jeśli współczesna poezja polska nie jest dzisiaj w NRF pustym dźwiękiem, to zawdzięczamy to głównie jednemu człowiekowi: Karolowi Dedeciusowi, znawcy, świetnemu tłumaczowi i szerzycielowi naszej liryki – słowem ambasadorowi naszej polskiej strofy w Niemczech”, przez które to „okno” trafiała ona dalej w szeroki świat.
Jednym z najważniejszych celów, jakie sobie postawił Dedecius, było pokonanie „fatalizmu wrogości“ między Polakami a Niemcami. Kultura była dla niego instrumentem i polem działania, gdzie zamiar ten z powodzeniem realizował. Dedecius, kończący w tym roku 95 lat, mógł z dumą spoglądać na swe osiągnięcia. Był założycielem i wieloletnim dyrektorem Deutsches Polen-Institut w Darmstadzie. Przetłumaczył ponad 3 tys. wierszy, regularnie publikował tomy z poezją i eseistyką. Utrzymywał ożywione kontakty z polskimi poetami i pisarzami. Z wieloma, jak np. z Tadeuszem Różewiczem, przyjaźnił się przez dziesięciolecia. Jego najbardziej znanymi dziełami są 50-tomowa „Biblioteka Polska“ oraz siedmiotomowa „Panorama polskiej literatury XX wieku“. Dzięki jego zabiegom, wielu polskich pisarzy, dziennikarzy i uczonych mogło skorzystać z różnych stypendiów i pobytów studyjnych w Niemczech.
Karl Dedecius był wielokrotnie nagradzany przez władze polskie i niemieckie. Otrzymał doktoraty honoris causa kilku polskich uczelni. Począwszy od 2003 roku przyznawana jest nagroda promocyjna Jego imienia „dla polskich tłumaczy literatury niemieckiej i niemieckich tłumaczy literatury polskiej“. W 2001 roku Karl Dedecius przekazał swoje prywatne archiwum Europejskiemu Uniwersytetowi Viadrina we Frankfurcie n. Odrą. Zbiory udostępniane są w bibliotece Collegium Polonicum w Słubicach. W ramach projektu „Kultura, literatura i pamięć w relacjach polsko-niemieckich”, realizowanego w CSNE, opracowana została korespondencja Karla Dedeciusa z Tadeuszem Różewiczem, która w opracowaniu Andreasa Lawatego i Marka Zybury ukaże się pod koniec roku we wrocławskim wydawnictwie Warstwy.
------------------------------
tekst i zdjęcia: CSNE