Strona wykorzystuje pliki cookie w celu realizacji usług zgodnie z Polityką Prywatności.

Możesz określić warunki przechowywania lub dostępu do cookie w Twojej przeglądarce lub konfiguracji usługi.

Zamknij
Polish (Poland)Deutsch (DE-CH-AT)English (United Kingdom)

WBZ

środa, 21 kwietnia 2010

Po konferencji mackiewiczowskiej Wyróżniony

Napisane przez 
Oceń ten artykuł
(0 głosów)

 

Dnia 9 kwietnia br. w Centrum Studiów Niemieckich i Europejskich im. Willy’ego Brandta Uniwersytetu Wrocławskiego odbyła się zorganizowana przez prof. Marka Zyburę z Katedry Filologii Germańskiej CSNE UWr międzynarodowa konferencja poświęcona historiozoficznym wizjom Józefa Mackiewicza (1902-1985) dotyczącym miejsca Polski w Europie pojałtańskiej, pt. „Między Rosją (Sowiecką) a Niemcami. Historia i polityka w twórczości Józefa Mackiewicza”.

 

 

Mackiewicz

 

 

 

W obradach wzięli udział badacze twórczości Józefa Mackiewicza, wydawcy oraz tłumacze jego książek z Polski, Niemiec, Szwecji, Węgier oraz Litwy. Wieloaspektowe spojrzenie na problematykę dominującą w twórczości Mackiewicza zapewnił nie tylko międzynarodowy skład referentów, lecz także zróżnicowane perspektywy badawcze. 

 

Mackiewicz

 

 

Konferencję moderowali wspólnie prof. Marek Zybura ze współpracującym od lat z CSNE prof. Włodzimierzem Boleckim (Instytut Badań Literackich PAN), który w 1991 roku, jeszcze pod pseudonimem (Jerzy Malewski) wydał książkę poświęconą Mackiewiczowi, zatytułowaną Ptasznik z Wilna (II rozszerzone wydanie: 2007), a dzisiaj jest powszechnie uznawany za jednego z najlepszych znawców twórczości wileńskiego pisarza.

Prof. Maria Zadencka (Uniwersytet w Sztokholmie) zaproponowała ujęcie literaturoznawcze, odchodzące od politycznej dominaty analizowanych utworów Józefa Mackiewicza. Porównała strategie narracyjne w twórczości Mackiewicza z teoriami biologa i filozofa Jakoba Johanna Barona von Uexkülla (1864-1944). Teoria Umwelt-u von Uexküll’a, wychodząc od podmiotowości wszelkich żywych istot i proponując relacyjne ujęcie podmiotu, znosi dychotomię podmiotu i przedmiotu, człowieka i zwierzęcia. Przywraca w ten sposób jedność kultury i natury. W kontekście fitosemantyki von Uexkülla (rozpiętej między biologią a semantyką, między „merken” – percepcją i zmysłowością a „wirken” – aktywnością i witalnością) obrazy kreowane w prozie Mackiewicza udało się nasycić nowymi znaczeniami.

 

Mackiewicz

 

Prof. Maciej Urbanowski (Uniwersytet Jagielloński) prześledził różnice postaw Józefa Mackiewicza oraz Jana Emila Skiwskiego (1894-1956) wobec nazistowskich Niemiec oraz sowieckiej Rosji. Analiza ocen współczesnych, dokonana na tle zmieniającej się sytuacji geopolitycznej w Europie Środkowo-Wschodniej, pozwoliła na zrekonstruowanie powojennego polskiego dyskurs o „kolaboracji”, toczonego tak w kraju, jak i na emigracji. Leonardas Vilkas (Wilno) oraz dr Lajos Pálfalvi (Uniwersytet Katolicki im. P. Pázmány’a w Piliscsabie, Węgry), tłumacze powieści Józefa Mackiewicza na język węgierski i litewski, starali się umiejscowić kluczową ich zdaniem problematykę twórczości Mackiewicza w kontekście dyskursów, toczonych w postkomunistycznej rzeczywistości współczesnych Węgier oraz Litwy. Leonardas Vilkas jest autorem litewskiego przekładu Dróg donikąd, który ukazał się w sierpniu 2009 roku.

 

 

Mackiewicz

 

 

Z inicjatywą przekładu książki wystąpił już w pierwsze połowie lat 90. Instytut na Rzecz Demokracji w Europie Wschodniej (Institute for Democracy in Eastern Europe – IDEE) powołany w Nowym Jorku przez Panią Irenę Lasotę (obecnie z siedzibą w Waszyngtonie). Do jej wydania doszło jednak dopiero przed kilkoma miesiącami, a dzieło pochodzącego z Wileńszczyzny autora dofinansowały Instytut Książki w Krakowie, a także Fundusz Wspierania Kultury Republiki Litewskiej. Natomiast dr Lajos Pálfalvi, absolwent polonistyki, hungarystyki i rusycystyki na Uniwersytecie im. L. Eötvösa w Budapeszcie, przełożył od 2007 r. na język węgierski Kontrę, Zwycięstwo prowokacji i W cieniu Krzyża. W najbliższym czasie mają się ukazać Drogi donikąd, a w dalszej kolejności Watykan w cieniu czerwonej gwiazdy. Prof. Janusz Goćkowski (Akademia Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora w Pułtusku), autor książki „Lewa wolna” czyli „Nie trzeba głośno mówić”. Światopogląd kontrrewolucjonisty (2008) podjął próbę socjologicznej syntezy poddawanej przez Mackiewicza w prozie oraz publicystyce refleksji kolektywnego losu i tożsamości krajów Europy Środkowej. Dr Andreas Lawaty (Nordost-Instutut Lüneburg) zrekonstruował okoliczności dwóch nieudanych prób wydania przekładów prozy Mackiewicza z lat 80. przez Niemiecki Instytut Polski w Darmstadt.

 

 

Mackiewicz

 

 

Zarówno polityzacja paradygmatu recepcji literatury polskiej w Niemczech Zachodnich, sytuacja polityczna po wprowadzeniu stanu wojennego w Polsce, jak i – a może przede wszystkim – niemiecka kultura pamięci lat 80. XX wieku, nie stanowiły sprzyjającego gruntu do włączenia utworów Mackiewicza w (zachodnio)niemiecki obieg literacki. W połowie lat 80., gdy po zmianie paradygmatu niemieckiej kultury pamięci, jej centralnym miejscem stało się Shoah, zarówno pamięć kulturowa, jak i komunikatywna polskich kresów sprzed II wojny światowej wpisana w literackie wizje Mackiewicza, musiała się jawić niemieckim lektorom wydawniczym jako relikt z minionej epoki, jako powrót do pamięci, której przezwyciężenie zajęło niemieckiemu społeczeństwu niemal czterdzieści lat.  

 

 

 

 Mackiewicz

 

 

Do najważniejszych problemów, z jakimi próbowali się zmierzyć uczestnicy obrad, należy zaliczyć „Sprawę mordu Katyńskiego”. Katyń jest obecny w twórczości literackiej i publicystycznej Mackiewicza, jako szczególne miejsce polskiej pamięci, a także istotny fakt biograficzny. To wizyta Józefa Mackiewicza w Katyniu w 1943  zdecydowała w dużej mierze o dalszych losach pisarza. Szeroko omówione i poddane dyskusji zostały także dwa kluczowe pojęcia związane z Mackiewiczem, jako pisarzem i człowiekiem: „okupacja” oraz „kolaboracja”. Centralnym punktem dyskusji była postawa zajęta przez pisarza wobec starcia się w latach 40. XX wieku dwu zbrodniczych totalitaryzmów na terytorium dawnej Rzeczpospolitej. Szczególnie interesujące okazało się spojrzenie z dzisiejszej perspektywy na mackiewiczowską utopię, koniecznej, lecz niemożliwej wspólnoty małych narodów Międzymorza, wobec zagrożenia tak ze strony brunatnego, jak i czerwonego totalitaryzmu. Szczegółowo prześledzono przebieg recepcji twórczości Mackiewicza tak w Polsce, na emigracji, jak i za granicą. Także problemy ‘banalności zła’ (Hannah Arendt) oraz wyjątkowości zbrodni katyńskiej, następnie przez dziesięciolecia tabuizowanego nie tylko w PRL-u dyskursu o dwóch totalitaryzmach, pamięci nieistniejących polskich ‘Kresów Wschodnich’, recypowanej z perspektywy dzisiejszej Europy pojałtańskiej stały się przedmiotem interesujących dyskusji uczestników konferencji z przybyłą do Centrum Studiów Niemieckich i Europejskich Uniwersytetu Wrocławskiego publicznością.

 

 

Mackiewicz

 

 

 

Fotografie: M. Zielińska 

 

Czytany 24683 razy Ostatnio zmieniany czwartek, 02 grudnia 2010 11:54