WBZ

Rzeczy odzyskane. 

Praktyki wobec przedwojennych przedmiotów na polskich Ziemiach Zachodnich.

Cykl wykładów (online)

Marzec-czerwiec 2021

Przedwojenne dziedzictwo Ziem Zachodnich po latach odrzucenia i zapomnienia, przez trzecie i czwarte pokolenie urodzonych po wojnie Polaków staje się nie tylko odpamiętywane, ale i stanowi podstawę działań o charakterze tożsamościtwórczym - artystycznych, literackich oraz związanych z miejskim i lokalnym aktywizmem. Samo dziedzictwo w tym kontekście ujmowane jest więc w kategoriach „komunikującego świadka”, którego obecność prowokuje do podjęcia szeregu działań, a także wejścia z nim w swoisty dialog. 

Cykl obejmuje szereg spotkań (online) z artyst(k)ami, działacz(k)ami oraz badacz(k)ami zajmującymi się wyżej wspomnianą problematyką. Spotkania, obok dyskusji, połączone będą z prezentacją prac artystycznych i fotograficznych zarówno dokumentujących, jak i twórczo analizujących przedwojenne przedmioty i obiekty Ziem Zachodnich, przede wszystkim Dolnego Śląska i Pomorza. 

• 17 marca 2021 – spotkanie z Moniką Szymanik, miejską aktywistką ze Szczecina, autorką książki „Kamienica w lesie”.
• 14 kwietnia 2021 – spotkanie z artystką Katarzyną Mirczak wokół jej projektu „Tło”
• 19 maja 2021 – spotkanie z Karoliną Gembarą artystką, na temat jej projektu "Zimowy umysł" 
• 16 czerwca 2021– spotkanie podsumowujące cykl oraz wokół projektu „Rzeczy(wistości) w przestrzeni postkonfliktu. Znaczenia przedmiotów w tworzeniu się światów wyobrażonych Wrocławia i Szczecina”: dr Katarzyna Maniak z UJ oraz prof. Łukasz Skąpski (ASP Szczecin).

Moderatorka spotkań: Anna Kurpiel 

Biogramy:

• Karolina Gembara – absolwentka Stosunków Międzynarodowych i Dziennikarstwa na Uniwersytecie Wrocławskim, fotografii w Forum Fotografii Kwadrat oraz Programu Mentorskiego Sputnik Photos, doktorantka na Uniwersytecie SWPS. Autorka książek „When We Lie Down, Grasses Grow from Us” , “Przymierzalnie”, oraz projektów fotograficznych i performatywnych, w tym dotyczącego Ziem Zachodnich „Zimowego umysłu”. Więcej o projekcie TUTAJ i TUTAJ. 

• Katarzyna Maniak– antropolożka kultury, asystentka w Instytucie Etnologii i Antropologii Kultury UJ. Bada formy instytucjonalizacji kultury oraz teorie i praktyki eksponowania dziedzictwa kulturowego. Zajmuje się również antropologią sztuki oraz kulturą wizualną.

• Katarzyna Mirczak – archaolożka i fotografka, autorka projektów „Znaki Specjalne”, „Ether” oraz cyklu fotografii „Tło”, których „celem jest zbadanie stanu zachowania tła: obiektów i pamięci pozostałych po poprzednich mieszkańcach”. Więcej informacji o projekcie TUTAJ;

• Łukasz Skąpski – artysta multimedialny, profesor Akademii Sztuki w Szczecinie, założyciel grupy Azorro. Tworzy instalacje, obiekty, filmy wideo, fotografie, niektóre na pograniczu antropologii i sztuki, jak np. „Maszyny” o ręcznie robionych traktorach rolników Podhala i Podkarpacia. Więcej informacji na stronie artysty. 

• Monika Szymanik – miejska aktywistka, instagramerka, z wykształcenia germanistka. Autorka projektu oraz książki „Kamienica w lesie. Instagramowe wędrówki szczecinianki”. Właścicielka kawiarni kulturalnej „Pocztowa 19”. 

Więcej informacji na stronie https://kamienicawlesie.pl/

--

Cykl realizowany jest w ramach projektu „Rzeczy(wistości) w przestrzeni postkonfliktu. Znaczenia przedmiotów w tworzeniu się światów wyobrażonych Wrocławia i Szczecina finansowanego ze środków Narodowego Centrum Nauki przyznanych na podstawie decyzji numer DEC-2018/31/D/HS3/00778

Witold Kulesza

Sądy doraźne (Standgerichte) i sądy specjalne (Sondergerichte) w kraju Warty, w świetle procesu Arthura Greisera przed Najwyższym Trybunałem Narodowym w Poznaniu (21czerwca - 9 lipca 1946 r.)

środa, 24 marca 2021, godz. 17:00

Spotkanie odbędzie się na platformie ZOOM. Link do spotkania można uzyskać po uprzednim mailu na adres:

• This e-mail address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it

Problem zbrodni sądowych i stosowania przez sędziów III Rzeszy prawa karnego jako instrumentu prześladowań, dyskryminacji i eksterminacji stanowiły istotny element powojennych rozliczeń zbrodni wojennych i zbrodni przeciwko ludzkości, popełnionych w latach II wojny światowej przez funkcjonariuszy Rzeszy Niemieckiej. Znalazł się on w centrum norymberskiego procesu prawników przed amerykańskim trybunałem wojskowym w 1947 roku i pojawia się przy lekturze akt procesu Arthura Greisera przed Najwyższym Trybunałem Wojskowym w Poznaniu (21czerwca - 9 lipca 1946 r.).  

Wyrok ogłoszony w czternastym dniu procesu – 9 lipca 1946 r. stanowił, że Trybunał „…rozpoznał i ocenił ujawnione w toku rozprawy dowody według grup zarzutów, określonych kolejno w uzasadnieniu aktu oskarżenia, a więc szereg ujawnionych i załączonych do sprawy dokumentów oraz badanych świadków udowodnił w pełni wskazane zarzuty, a mianowicie: (…) IX. Egzekucje i sądy doraźne (wyroków tych sądów skazujących na śmierć Polaków z błahych powodów, albo i zgoła bez powodu, oskarżony Greiser niemal nigdy nie łagodził.” 

Generalna linia obrony Greisera opierała się na zaprzeczaniu swej wiedzy o egzekucjach i negowaniu roli we wprowadzeniu sądów doraźnych. „Sądy” doraźne policji wydawały decyzje o karaniu śmiercią lub obozem koncentracyjnym bez zachowania choćby pozorów postępowania prawnego. Jako dowody winy Arthura Greisera przedstawiło jego pismo z 22 lipca 1941 r. o upoważnieniu ze strony Adolfa Hitlera do wprowadzenia takich sądów w Kraju Warty oraz zarządzenie o ich ustanowieniu z 3 sierpnia 1942 r. Oskarżony utrzymywał, że sądy takie nie zostały przezeń powołane, a jego zarządzenie było tylko „kartką papieru”. Rekonstrukcja postaci zbrodni przeciwko ludzkości dokonywanych z udziałem oskarżonego Arthura Greisera wymaga rozróżnienia sądów doraźnych i sądów specjalnych.

Sądy specjalne, wprowadzone jesienią 1939 r. w okupowanej Polsce, orzekały w składzie trzech sędziów zawodowych w jednoinstancyjnym postępowaniu karząc śmiercią lub obozem karnym, nadając swym orzeczeniom formę wyroków. Działalność sądów specjalnych, których wyroki śmierci zatwierdzał Greiser nie była przedmiotem postępowania dowodowego, dlatego wydaje się współcześnie uzasadnione przedstawienie niektórych z nich. Greiser powoływał bowiem na swą obronę, że ułaskawiał skazanych, co wymaga skonfrontowania z konkretnymi przypadkami skazań na karę śmierci. Zarówno sądy doraźne jak i specjalne były od początku okupacji narzędziami eksterminacji i terroryzowania ludności rządzonego przez Arthura Greisera Kraju Warty.

W wykładzie przybliżony zostanie problem zbrodni sądowych oraz działalność sądów doraźnych i sądów specjalnych w Kraju Warty na podstawie akt procesu Arthura Greisera przed Najwyższym Trybunałem Narodowym. Omówione zostanie także znaczenie samego procesu Arthura Greisera, uznawanego za prekursorski ze względu na zastosowanie po raz pierwszy w historii pojęcia „ludobójstwa” na określenie zarzucanych oskarżonemu zbrodni. Bezprecedensowe były także rozumowanie i argumenty prokuratorów i sędziów w tym procesie a, wyprzedzające uzasadnienie wyroku z 4 grudnia 1947 r. w norymberskim procesie prawników, w odniesieniu do sędziego sądu specjalnego (Rothaug): „Istotą skierowanego przeciwko niemu aktu oskarżenia jest to, że brał on udział w narodowym programie prześladowań. (…) Wziął przez to udział w ludobójstwie.”

W. Kulesza, Crimen laesae iustitiae, Odpowiedzialność sędziów i prokuratorów za zbrodnie sądowe według prawa norymberskiego, niemieckiego, austriackiego i polskiego, Łódź 2013

Prof. dr hab. Witold Kulesza od ukończenia studiów w 1973 r. w Uniwersytecie Łódzkim pracuje w Katedrze Prawa Karnego tej uczelni, w której przeszedł wszystkie etapy naukowej kariery. Współpracował społecznie z Komisją Badania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu w Łodzi, w latach 2000-2006 kierował Główną Komisją Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowo Polskiemu w Warszawie.

Główne obszary badawcze:

• prawnokarna ochrona czci i godności człowieka;
• pojęcie wolności człowieka do manifestowania swych przekonań i obrony zbiorowych interesów;
• zbrodnie systemów totalitarnych oraz odpowiedzialność karna sprawców za ich popełnienie, w świetle zasad państwa prawnego.

Życiorys naukowy i dorobek vide: Pro dignitate legis et maiestate iustitiae. Księga Jubileuszowa z okazji 70. rocznicy urodzin Profesora Witolda Kuleszy, pod redakcją Agnieszki Liszewskiej i Jana Kuleszy, Wydawnictwo UŁ, Łódź 2020, s. 11-41, s. 11-30.

https://www.wpia.uni.lodz.pl/struktura/pracownicy/witold-kulesza.html

Prawo w obliczu bezprawia. 

Sądowe rozliczenia zbrodni okresu II wojny światowej.

W semestrze letnim roku akademickiego 2020/21 kontynuujemy cykl wykładów „Prawo w obliczu bezprawia, poświęcony początkom polskiego wymiaru sprawiedliwości po roku 1945”. Celem wykładów i towarzyszących im dyskusji jest przybliżenie ram prawnych oraz kontekstu historyczno-politycznego sądowych rozliczeń zborni okresu drugiej wojny światowej w powojennej Polsce. 

Podczas posiedzenia inauguracyjnego prace Cambridge Commission on Penal Reconstruction and Development w listopadzie 1941 roku Stefan Glaser, reprezentujący w tym gremium władze polskie, określił system terroru wprowadzony przez Rzeszę Niemiecką w okupowanej Europie jako wojnę „wymierzoną przeciw porządkowi prawnemu (…) i wszystkim tradycyjnym pojęciom prawa”. Opracowanie koncepcji sądowych rozliczeń bezprawia dokonywanego przez aparat administracyjny i wojskowy sił okupacyjnych oraz postawienia zbrodniarzy wojennych przed sądem stanowiło wyzwanie, z którym prawnicy państw alianckich konfrontowali się już od pierwszych lat wojny. Główne zasady organizacji wymiaru sprawiedliwości dla zbrodniarzy nazistowskich określone zostały w Deklaracji moskiewskiej z 30 października 1943 r. i Karcie Międzynarodowego Trybunału Wojskowego z 8 sierpnia 1945 r., jednak zasadniczy ciężar rozliczenia zbrodni II wojny światowej spoczywał na poszczególnych krajach.  

W przypadku Polski prawne koncepcje tych rozliczeń kreowane były na różnych etapach wojny w trzech ośrodkach władzy – w rządzie polskim na emigracji, w strukturach krajowej konspiracji oraz przez władze komunistyczne, które ostatecznie zadecydowały o kształcie sądowych rozliczeń zbrodni okresu II wojny światowej w Polsce. 

Obok problemów dotyczących organizacji i przebiegu konkretnych postępowań karnych, w centrum zainteresowania wykładów „Prawo w obliczu bezprawia” znajdują się koncepcje prawne, po które sięgano w aktach oskarżenia i wyrokach polskich sądów w sprawach zbrodniarzy nazistowskich. Kluczowe dla zrozumienia specyfiki polskich koncepcji rozliczeń zbrodni nazistowskich jest zarówno uwzględnienie perspektywy trzech wspomnianych ośrodków władzy, jak i badań biograficznych, historii nauki polskiej i polskiej myśli polityczno-prawnej. Stąd celem wykładów jest także przybliżenie sylwetek polskich prawników, którzy kreowali ramy prawne rozliczeń zbrodni okresu II wojny światowej oraz znaczenie dla tej problematyki polskiej nauki prawa karnego i prawa międzynarodowego okresu dwudziestolecia międzywojennego, i lat drugiej wojny światowej.

LINK do harmonogramu wykładów w semestrze zimowym. 

Harmonogram wykładów w semestrze letnim:

Centrum Willy’ego Brandta zaprasza w środę, 10 marca b.r. o godzinie 17.00 na spotkanie z dr. Holgerem Polittem, dyrektorem Fundacji im. Róży Luksemburg w Warszawie, tłumaczem i wydawcą polskich dzieł Róży Luksemburg. Pretekstem spotkania jest wydanie (wraz z Krzysztofem Pilawskim) książki pt. „Róża Luksemburg: Poszukiwanie śladów. Dokumenty i świadectwa żydowskiej rodziny” oraz przypadająca właśnie 150 rocznica patronki fundacji. 

Spotkanie odbędzie się przez zoom w języku niemieckim.

Prosimy o wcześniejsze zgłoszenie się na adres: This e-mail address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it

Zostanie wysłany link do spotkania.

Redaktorzy tomu, Krzysztof Pilawski oraz Holger Polititt udali się w podróż śladami rodziny Luksemburgów. Efektem tej wędrówki jest publikacja, w której zamieszczono nieznane często źródła, zdjęcia oraz inne świadectwa. Poznajemy losy rodziny od lat 30. XIX wieku po zakończenie II wojny światowej. W tomie pokazano jak losy członków rodziny Róży Luksemburg splatały się z historią światową, jak często kształtowały się pod jej wpływem. Tom wypełnia lukę, jaka istniała w dotychczasowych badaniach. Polskie wątki w biografii Luksemburg traktowane były bowiem często po macoszemu, a jednym z powodów był brak znajomości języka polskiego przez badaczy, ale także duże rozproszenie materiałów biograficznych. Redaktorzy podejmują w swych rozważaniach również problem współczesnego obchodzenia się w Polsce z pamięcią o Róży Luksemburg i jej działalności.

Serdecznie zapraszamy!

--

Pobierz | Download:

• ZAPROSZENIE.pdf | EINLADUNG.pdf

8 marca o godz. 19.30 Centrum im. Willy’ego Brandta UWr zaprasza na film Żegnaj DDR! Przez Warszawę ku Wolności (reż. Krzysztof Czajka, PL/DE 2009, dok. 56 min.) w ramach cyklu „Polska i Niemcy: seanse filmowe online”.

Film poprzedzony zostanie wstępem, a po seansie odbędzie się dyskusja. Spotkanie odbędzie się na platformie Zoom, natomiast film udostępniony zostanie na platformie Vimeo (link wraz z hasłem podane zostaną na czacie podczas spotkania w Zoomie).

Link do spotkania w Zoomie:

https://zoom.us/j/92163490573?pwd=a1g2bVNDOHkzcE95ZTZFWmNscnJZQT09

Meeting ID: 921 6349 0573

Passcode: 708242

Późnym latem 1989 roku dziesiątki tysięcy Niemców z NRD ryzykowały ucieczkę na Zachód, wybierając drogę przez wschód. W roku przełomu drogi ucieczki obywateli NRD wiodły nie tylko przez zachodnioniemieckie ambasady w Pradze i Budapeszcie, ale także przez ambasadę RFN w Warszawie, przez którą przewinęło się 6 tysięcy uciekinierów. Polski rząd rozlokował ich w ośrodkach wypoczynkowych wokół Warszawy, gdzie bezpiecznie czekali na wyjazd do RFN. Opuścili Polskę dwoma „pociągami wolności”, samolotami oraz promem przez Szwecję.

Dwadzieścia lat później uciekinierzy z NRD opowiadają o swoich przeżyciach i o tym, z jaką życzliwością i zrozumieniem udzielano im pomocy w Polsce. W filmie dochodzą również do głosu politycy, m.in. premier Tadeusz Mazowiecki i minister Krzysztof Skubiszewski, którzy wspominają trudne negocjacje z Berlinem Wschodnim.

Film pochodzi z Kolekcji Filmowej Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej.

Koordynatorem cyklu jest dr Andrzej Dębski z Pracowni Badań nad Filmem i Kulturą Audiowizualną Niemieckiego Obszaru Językowego w Centrum im. Willy’ego Brandta UWr.

Kontakt:  This e-mail address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it

Facebook

--