Centrum Studiów Niemieckich i Europejskich im. Willy'ego Brandta UWr wspólnie z Katedrą Judaistyki im. Tadeusza Taubego UWr oraz Polskim Instytutem Spraw Międzynarodowych zaprasza na prezentację tomu pt. "W obliczu Zagłady Rząd RP na uchodźstwie wobec Żydów 1939-1945" pod redakcją Piotra Długołęckiego.
Spotkanie z redaktorem Piotrem Długołęckim odbędzie się 13 października o godz. 17:00 w Siedzibie CSNE (ul. Strażnicza 1-3, sala 13) a poprowadzi je prof. Krzysztof Ruchniewicz.
Tom stanowi pierwszą źródłową próbę całościowego ukazania uwarunkowań i mechanizmów działań realizowanych przez polski rząd na uchodźstwie wobec ludności żydowskiej w czasie II wojny światowej. Prezentowane dokumenty – w przytłaczającej większości dotychczas niepublikowane – ukazują systemowość i masowy charakter działań polskiej służby dyplomatyczno-konsularnej w sprawie pomocy i ratowania Żydów, podejmowanych we wszystkich fazach wojny. Przybliżają aktywność zarówno prezydenta, premiera, jak i poszczególnych ministerstw i urzędów, lecz przede wszystkim ukazują stałą pracę polskich placówek dyplomatycznych i konsularnych oraz przedstawicielstw pomocowych Ministerstwa Pracy i Opieki Społecznej i Polskiego Czerwonego Krzyża.
Zamieszczone w tomie archiwalia obrazują całe spektrum podejmowanych starań, dokumentują zarówno działalność informacyjną (o sytuacji Żydów na terenach okupowanej Polski), propagandową (zmierzającą do mobilizowania społeczności międzynarodowej do przeciwdziałania Zagładzie) czy prawną (obliczoną na postawienie zarzutów karnych sprawcom zbrodni). Przede wszystkim ukazują jednak aktywność stricte pomocową, polegającą na znajdywaniu bezpiecznego schronienia czy umożliwianiu ewakuacji zagrożonym osobom. Wskazują przy tym, że szeroko zakrojony wysiłek pomocowy nie miał incydentalnego charakteru, lecz stanowił jeden z najważniejszych aspektów polityki rządu RP na uchodźstwie. Udokumentowane w tomie działania pozwalają na postawienie tezy, że polscy urzędnicy i dyplomaci zorganizowali jedną z największych akcji pomocy Żydom przeprowadzonych przez służby dyplomatyczne jakiegokolwiek kraju w czasie II wojny światowej.
Ma to związek – co również oddają dokumenty – z wyjątkową sytuacją, w jakiej znalazł się rząd polski na uchodźstwie. Ze wszystkich krajów europejskich to właśnie w Polsce mieszkała najliczniejsza, bo ponadtrzymilionowa, grupa osób narodowości żydowskiej. Porównywalną liczebnie mniejszość żydowską miał jedynie Związek Radziecki, państwo zdecydowanie od Polski większe i ludniejsze. W rezultacie to właśnie do polskich władz i placówek zwróciła się o pomoc najznaczniejsza grupa zagrożonych osób, a w konsekwencji działania polskich urzędów były nieporównywalnie bardziej intensywne niż aktywność przedstawicielstw pozostałych państw alianckich i neutralnych.
Publikowany zbiór, zawierający ponad 550 dokumentów ukazuje mniej znany aspekt stosunków polsko-żydowskich, co umożliwia spojrzenie na historię wzajemnych relacji w czasie II wojny światowej z nowej perspektywy. Pozwala tym samym na stworzenie nowych interpretacji i pogłębionych ocen dotyczących pomocowych działań rządu RP na uchodźstwie. Rzuca także nowe światło na wysiłki całego szeregu (nieznanych szerzej) polskich urzędników służby dyplomatyczno-konsularnej. Niniejsza publikacja winna również stanowić impuls do dalszych badań, które poszerzałyby dostępność ukazanej w tomie bazy źródłowej.
Piotr Długołęcki
Historyk i wydawca źródeł dyplomatycznych do historii polityki zagranicznej Polski w XX w. Absolwent Instytutu Historycznego oraz Centrum Europejskiego Uniwersytetu Warszawskiego, ukończył także Podyplomowe Studium Polityki Zagranicznej prowadzone przez Polski Instytut Spraw Międzynarodowych. Stypendysta Fundacji Kościuszkowskiej w USA (2011/2012). W latach 2004-2020 pracownik Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych, początkowo jako sekretarz Komitetu Redakcyjnego serii wydawniczej Polskie Dokumenty Dyplomatyczne, następnie również jako kierownik projektu PDD. W latach 2013–2016, zatrudniony także w Ministerstwie Spraw Zagranicznych na stanowisku Historyka MSZ, następnie jako ekspert w Wydziale Wiedzy Historycznej, a w latach 2020-2021 jako zastępca dyrektora Archiwum MSZ. Od 2021 r. ponownie pracownik PISM, jako redaktor serii wydawniczej Polskie Dokumenty Dyplomatyczne. Autor artykułów naukowych i popularno-naukowych publikowanych m.in. w „Sprawach Międzynarodowych”, „Polskim Przeglądzie Dyplomatycznym”; tygodniku „Polityka” czy miesięcznikach „Mówią Wieki” i „Focus Historia”. Opublikował także tomy Polskich Dokumentów Dyplomatycznych (PDD 1959 i PDD 1976 oraz PDD 1980 i PDD 1981). Wydał także zbiór źródeł zatytułowany W cieniu Zagłady. Rząd RP na uchodźstwie wobec Żydów 1939-1945. Prowadził kwerendy archiwalne w wielu krajowych oraz zagranicznych instytucjach (m.in. w AMSZ, AAN, AIPN, Archiwum Miasta Stołecznego Warszawy czy w Instytucie Sikorskiego w Londynie, Instytucie Piłsudskiego w Londynie, Instytucie Piłsudskiego w Nowym Jorku, Papieskim Instytucie Studiów Kościelnych, Archiwum Helveto Polonicum, a także w The National Archives w College Park, The National Security Archives w Waszyngtonie, The National Archives w Londynie, Instytucie Hoovera oraz w Bibliotekach prezydentów Nixona, Forda, Cartera i Reagana, jak również w Archiwum Kwatery Głównej NATO i Archiwum Rady Unii Europejskiej). Uczestniczy w międzynarodowej współpracy wydawców dokumentów dyplomatycznych, wchodząc w skład International Committee of Editors of Diplomatic Documents (w 2017 powołany także w skład Biura zarządzającego pracami ICEDD). W swych zainteresowaniach badawczych koncentruje się na historii dyplomacji i historii polskiej polityki zagranicznej w latach 1918-1989.
--
- Plakat DO POBRANIA (.pdf)
