Strona wykorzystuje pliki cookie w celu realizacji usług zgodnie z Polityką Prywatności.

Możesz określić warunki przechowywania lub dostępu do cookie w Twojej przeglądarce lub konfiguracji usługi.

Zamknij
Polish (Poland)Deutsch (DE-CH-AT)English (United Kingdom)

WBZ

Wednesday, 02 December 2009

Lektor

Written by 
Rate this item
(0 votes)

Dnia 09.12.09 o godz. 18.00 zapraszamy na dyskusję wokół filmu Lektor, do Centrum Studiów Niemieckich i Europejskich im. W. Brandta, sala 13. Spotkanie będzie moderować dr Mirosława ZIelińska.

Książka:

okłądka książki LektorBernhard Schlink: Der Vorleser/ Lektor (1995); autor: niemiecki prawnik i pisarz ur. w 1944 roku w zachodnioniemieckim Bielefeld;  jego powieść Der Vorleser/Lektor z 1995 roku bardzo szybko stała się bestsellerem nie tylko w Niemczech. Została przetłumaczona na 39 języków i dotarła do pierwszego miejsca bestsellerów New York Times’a.

Film:

The Reader / Lektor (brytyjsko-amerykański melodramat 2008); reżyseria: Stephen Daldry ur. w 1961 roku w Wielkiej Brytanii, reżyser filmowy i teatralny; scenariusz: David Hare ur. w 1947 roku w Wielkiej Brytanii, dramatopisarz

Lektor – akcja film:

plakat filmu lektorNiemcy Zachodnie pod koniec lat 50. - tu została umiejscowiona pierwsza część filmu. Piętnastoletni uczeń Michael Berg (David Kross) zostaje uwiedziony przez dwadzieścia lat od niego straszą Hannę Schmitz (tu nagrodzona za swoją rolę m.in. Oskarem i Złotym Globem Kate Winslet) Hanna jest piękna, lecz wyraźnie widać, iż jej cera nie zaznała żadnych luksusów – jedynie szare mydło. Chorobliwy „kult czystości” – rozumianej dosłownie – uwidacznia się szczególnie w scenie inicjującej związek Michaela z Hanną, która każe mu wejść do wanny i stara się go jak najdokładniej wyszorować. Nie widać, aby intymny związek z młodszym od niej chłopcem, który mógłby być jej synem, stanowił dla niej większy problem emocjonalny. Tu nasuwa się pytanie: czy to niewinność uczucia, pozwala jej nie dostrzegać problemu, czy wręcz odwrotnie: niedojrzałość emocjonalna? Swój tytuł książka i film zawdzięczają swoistemu rytuałowi, na jakim opiera się związek Michaela z Hanną. Będąc sobie zupełnie obcy, nie potrafią ze sobą rozmawiać. Za to Michael czyta Hannie w łóżku na głos książki. Pierwsze z nich to lektury szkolne Michaela, wyciągnięte z tornistra. Widzimy Hannę wsłuchaną w głos „swojego lektora” poruszoną, zalewającą się łzami, z wypiekami na twarzy śledzącą losy książkowych bohaterów. Obraz Hanny w umundurowaniu konduktorki tramwaju, to ostatni obraz pierwszej części filmu – Hanna znika, pozostawiając bohatera z poczuciem winy. Jest on przekonany, iż związując się z grupą rówieśniczą, nie tylko zaniedbał, lecz wręcz zdradził swoją kochankę.

kadr z filmu LektorDruga część filmu przenosi nas do Niemiec Zachodnich drugiej połowy lat 60. Michael, teraz już młody student prawa obserwuje wraz z członkami swojej grupy seminaryjnej proces przeciwko strażniczkom jednego z podobozów podległych KZ-Auschwitz. Jedną z oskarżonych okazuje się być Hanna. Jeśli zdamy sobie sprawę, iż „Auschwitz” od drugiej połowy lat 60. ubiegłego wieku – szczególnie w Niemczech Zachodnich – oznaczało tyle, co „Holocaust”, czy „Shoah”, oraz, że procesy oświęcimskie stały się symboliczną cezurą w niemieckiej kulturze pamięci, inicjując epokę rozliczeń nazistowskich zbrodni, dotrzemy do głównego problemu, z jakim stara się zmierzyć film. Jest nim problem zbrodni i winy pokolenia dziadków i ojców, z jakim zostało skonfrontowane powojenne pokolenie młodych Niemców – tzw. „generacji 68’” („68er Generation”). Ambiwalentna postawa Michaela, który w Hannie nie potrafi dostrzec jedynie zbrodniarki z SS, a następnie decyduje się na odbycie samotnej wyprawy do obozu koncentracyjnego KZ Natzweiler-Struthof, będącej symbolicznym opowiedzeniem się po stronie ofiar, można nazwać doświadczeniem całego pokolenia. Hanna, jedyna z oskarżonych strażniczek skazana na dożywocie, okazuje się analfabetką. Wie o tym tylko Michael, nie ujawnia jednak tej „okoliczności łagodzącej”. Mimo, iż Hanna wydaje się zupełnie nie rozumieć, gdzie jest i o co jest oskarżona, wymowa wyroku sądu jest jednoznaczna: to, że Hanna „nie wiedziała” co podpisuje, nie zwalnia jej od winy, od współuczestnictwa w zbrodniczej machinie.

Ostatnia część filmu, opowiada o Michaelu, którego życie nigdy już nie będzie wolne od cienia Hanny. Rozpad małżeństwa z Getrudą, koleżanką ze studiów, nieudane związki z innymi kobietami, sugerują wyraźnie nieumiejętność komunikowania się z ludźmi, budowy związku, opartego na wzajemnym zaufaniu oraz dawaniu i braniu. Odnajdziemy tu także strach przez zranieniem. Powrót do starego rytuału, czytania książek dla Hanny – tym razem nagrywanych na kasety magnetofonowe i przesyłanych jej do więzienia –, pozwala Michaelowi na odnalezienie wewnętrznej równowagi i spokoju.kadr z filmu Lektor Hanna uczy się dzięki temu czytać. Dopiero wraz z wyjściem z analfabetyzmu, udaje się Hannie przezwyciężyć swoją niedojrzałość emocjonalną (dowiadujemy się o tym dopiero z relacji naczelniczki więzienia). Jednak okazuje się, że to za mało, aby rozpocząć nowe życie za murami więzienia. Hanna popełnia samobójstwo w dniu, w którym powinna je opuścić. Film kończą dwie sceny. Pierwsza, to wyprawa Michaela do Nowego Yorku, na spotkanie z Żydówką, która była świadkiem oskarżenia w procesie, w którym skazano Hannę. Michael przekazuje jej – zgodnie z ostatnią wolą Hanny – zbierane przez lata pieniądze. Mają one trafić do jednej z żydowskich organizacji, zajmujących się zwalczaniem analfabetyzmu. Michale po raz pierwszy otwiera się i zwierza, kim dla niego była Hanna. Dla jednej z przedstawicielek ocalałych z Holocaustu, nie ulega wątpliwości: Michael jest także jedną z ofiar Hanny. Druga scena, zamykająca film, to rozmowa Michaela z córką. Można ją potraktować jako rozstrzygnięcie dylematu, czy kolejne już niemieckie powojenne pokolenie powinny być konfrontowane ze zbrodnią Holocaustu, gdy Michael decyduje się opowiedzieć swojej córce historię Hanny.

 

Interesujące nas problemy:

 

·         Narracja niemieckiego pokolenia 68’: Jak film definiuje/pokazuje problemy: niemieckiej winy, niemieckiego uwikłania w zbrodnie nazistowskie, „niemieckiej traumy”?

·         Holocaust, jako centralne miejsce pamięci/tożsamości europejskiej

·         Jak film pozycjonuje „polskiego” widza wobec „konfliktu pamięci” (polsko-niemieckiego), „konkurencji ofiar” (polsko-żydowskiej), rozliczenia dwu totalitaryzmów (brunatnego i czerwonego)?

Read 34169 times Last modified on Wednesday, 16 December 2009 08:30