WBZ

Anna Kurpiel, Katarzyna Maniak, 

Porządek rzeczy. Relacje z przedwojennymi przedmiotami na ziemiach zachodnich

(przypadek Wrocławia i Szczecina) 

z fotografiami Łukasza Skąpskiego 

wyd. WUJ, Wyd. Akademia Sztuki w Szczecinie, Kraków 2023 

Porządek rzeczy. Relacje z przedwojennymi przedmiotami na ziemiach zachodnich (przypadek Wrocławia i Szczecina) to książka o postawach i praktykach wywołanych przez przedwojenne rzeczy we współczesnym Wrocławiu i Szczecinie. Termin „poniemieckie”, potoczne określenie przedmiotów pozostawionych na ziemiach włączonych w granice Polski po II wojnie światowej, sugeruje, że „niemieckie" to minione i pozbawione ciągu dalszego.  

Badania etnograficzne prowadzone z wykorzystaniem narzędzi sztuki pokazują coś przeciwnego. Proces przysposabiania wciąż trwa, relacje pomiędzy ludźmi a rzeczami są kontynuowane, odkrywane i zawiązywane na nowo. Książka poświęcona jest więc sposobom używania przedwojennej spuścizny oraz rozłożonym w czasie aktom jej przejęcia i posiadania. Opisujemy rzeczy spokrewnione, uklasowione, rzeczy na sprzedaż, rzeczy użyteczne, a także te, które w integralny sposób należą do przestrzeni domu.  Współtworzą one sieć powiązań wymykającą się kontynuowanemu od powojnia biało-czarnemu oglądowi rzeczywistości, według którego postawy wobec przeszłości określane są jednoznacznie jako jej afirmacja bądź wyparcie.  

Opowieść o relacjach z przedmiotami tworzą dwie oddzielne, choć powstające równolegle narracje: tekst i esej wizualny autorstwa Łukasza Skąpskiego. Wspólnie koncentrują się na pytaniu o znaczenia, jakie dla mieszkanek i mieszkańców polskich miast ma niemiecka przeszłość. 

Książka jest efektem projektu Rzeczy(wistości) w przestrzeni postkonfliktu. Znaczenia przedmiotów w tworzeniu się światów wyobrażonych Wrocławia i Szczecina finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki (umowa nr UMO-2018/31/D/HS3/00778). 

O Autorach 

Anna Kurpiel – dr, etnolożka i antropolożka kultury, adiunktka w Katedrze Nauk Społecznych i Ekonomicznych Centrum Studiów Niemieckich i Europejskich im. W. Brandta Uniwersytetu Wrocławskiego. Badania terenowe prowadzi w Polsce (na ziemiach zachodnich) i w Republice Macedonii Północnej. Autorka książki Cztery nazwiska, dwa imiona. Macedońscy uchodźcy wojenni na Dolnym Śląsku. Interesuje się dziedzictwem kulturowym, szczególnie na terenach (post)migracyjnych i tranzytowych oraz antropologią pamięci. 

Katarzyna Maniak – dr, antropolożka kultury, adiunktka w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jej zainteresowania badawcze obejmują dziedzictwo kulturowe i jego społeczne oddziaływanie oraz relacje pomiędzy antropologią i sztuką. Prowadzi badania skupione na pojęciu własności i antropologii pracy. Autorka kilkunastu publikacji naukowych poświęconych ww. tematyce oraz projektów wystawienniczych.

Łukasz Skąpski – jeden z n­ajciekawszych artystów polskich, w latach 2012-2018 kierownik Katedry Fotografii na Wydziale Malarstwa i Nowych Mediów Akademii Sztuki w Szczecinie, absolwent Wydziału Malarstwa ASP w Krakowie. Zajmuje się fotografią, instalacją, obiektami, wideo, etc. W latach 1988-1991 mieszkał w Chinach, obecnie w Szczecinie. Pobyt w Pekinie zaowocował zainteresowaniem artysty tematyką polityczną. Tam też artysta odkrył dla siebie metodę posługiwania się zbiorem w sztuce. Od 2001 roku jest członkiem założycielem Supergrupy Azorro, która na trwałe zapisała się w polskiej sztuce wideo. W ostatnich latach główny akcent w jego twórczości kładzie się na tematy społeczno-polityczne. 

Wiktoria Morawska, Maciej Olejnik (red.). (In)equalities. Faces of modern Europe. 

Wrocław: Wydawnictwo Centrum Studiów Niemieckich i Europejskich im. Willy Brandta Uniwersytetu Wrocławskiego, 2023.

Książka poświęcona jest problematyce nierówności we współczesnej Europie. Autorzy artykułów reprezentują rozmaite ośrodki badawcze z całego świata oraz różne dyscypliny naukowe (m.in. z zakresu nauk humanistycznych, prawnych i społecznych). Niniejsza praca ma charakter interdyscyplinarny.

Monografia stanowi zwieńczenie 2. Międzynarodowej Konferencji Naukowej pt. „Nierówność. Oblicza Współczesnej Europy”, która odbyła się w listopadzie 2021 r. w Centrum Studiów Niemieckich i Europejskich im. Willy Brandta Uniwersytetu Wrocławskiego (CSNE).

Publikacja została przygotowana w języku angielskim. Składa się z pięciu rozdziałów (łącznie dwadzieścia sześć artykułów). Pierwszy rozdział poświęcony jest nierównościom w odniesieniu do mniejszości. Kolejny dotyczy problemu nierówności płci, natomiast trzeci skupia się na zjawisku nierówności w przestrzeni cyfrowej. Czwarty rozdział koncentruje się na nierównościach w kontekście różnych polityk publicznych Unii Europejskiej, podczas gdy ostatni poświęcony jest różnym filozoficznym sposobom rozumienia nierówności.

Absolwentka Interdyscyplinarnych Studiów Europejskich (kierunku stacjonarnych studiów magisterskich, prowadzonego przez Wydział Nauk Historycznych i Pedagogicznych oraz CSNE na Uniwersytecie Wrocławskim) jest autorką artykułu oraz współredaktorką naukową monografii. Ponadto w przygotowaniu pracy wzięli udział inni studenci ISE oraz członkowie Koła Naukowego Interdyscyplinarnych Działań Europejskich, funkcjonującego przy CSNE. Pełnili oni funkcję korektorów oraz asystentów redaktorów.

--

• SPIS TREŚCI (.pdf)

Program (update: 31.05.2023r.)

Miejsce: Centrum Studiów Niemieckich i Europejskich im. Willy’ego Brandta Uniwersytetu Wrocławskiego

Data: 14 czerwca 2023 roku

Godz. 11.00-13.30

Historia

Krzysztof Ruchniewicz: Powstanie ludowe w NRD: stan badań, przebieg i skutki.

Dariusz Wojtaszyn: Wpływ powstania czerwcowego na funkcjonowanie wschodnioniemieckiej służby bezpieczeństwa

Filip Gańczak: "Prowokacja berlińska”. Powstanie czerwcowe w NRD w materiałach tajnych służb PRL

Adriana Dawid: Echa powstania na Górnym Śląsku wśród mniejszości niemieckiej

Przerwa na lunch 

14.30-16.00

Literatura i film

Marek Zybura: Powstanie ludowe w literaturze NRD

Daniel Pietrek: Młodzi intelektualiści w przededniu wydarzeń czerwcowych na podstawie "Dzienników" H. Bienka

Andrzej Dębski: Powstanie ludowe w niemieckich kronikach filmowych

Przerwa na kawę

16.15-16.45

Pamięć

Jacek Lepiarz: 70 rocznica powstania ludowego w polskich i niemieckich mediach

17.00-19.00

Dyskusja panelowa

"Znaczenie powstania ludowego dla polskiej i niemieckiej tradycji buntów społecznych”

Uczestnicy:

Adriana Dawid, Leszek Szaruga, Marek Zybura

Moderacja: Piotr Przybyła

• PROGRAM do pobrania (.pdf)

Centrum im. W. Brandta zaprasza na ostatni już wykład w ramach cyklu "Ludzie Pogranicza". Wykład pt. "Rozjaśniający współczesność. Wkład Martina Pollacka w budowanie dialogu międzykulturowego" zaprezentuje Artur Białachowski. Spotkanie odbędzie się w środę 7 czerwca o godz. 17:00 w siedzibie Centrum (ul. Strażnicza 1-3 we Wrocławiu, sala 13). Wstęp wolny.

Artur Robert Białachowski, jest asystentem w Instytucie Filologii Germańskiej Uniwersytetu Wrocławskiego. Absolwent Uniwersytetu Wrocławskiego. Doktorant w tamtejszym Instytucie Filologii Germańskiej z dysertacją pt. Kulturpublizistik, Essay, Reportage und Diaristik: Zum schriftstellerischen Werdegang von Karl-Markus Gauß. (pol. Publicystyka kulturowa, esej, reportaż i diarystka: o literackiej karierze Karla-Markusa Gaußa). Główne zainteresowania badawcze to literatura austriacka, szczególnie literatura faktu XX i XXI wieku; historia, kultura i literatura Śląska oraz pisarze związani z Collegium Carolinum w Brunszwiku.

Ludzie Pogranicza

Literatura, kultura i polityka stanowiły przez wieki historyczne przestrzenie w polsko-niemieckim dialogu i wciąż stanowią płaszczyzny dokonujących się w nim spotkań, wymiany i tarć. Niemieckie oświecenie zrodziło w swojej narracji o Polsce krytyczne wyobrażenia, które, ewoluując potem mniej lub bardziej, trwale określiły niemiecki wizerunek Polski i Polaków – często konfrontacyjnie nieprzyjazny – aż po obecne czasy w gruncie rzeczy. Na pewno żywe one były jeszcze w minionym stuleciu.

Warunki dla dialogu, zdolnego zamieniać konfrontację w partnerstwo, nastały dopiero po II wojnie światowej. Obfitował on wtedy we wzloty i upadki, nadzieje i zawody, ale przy wszystkich trudnościach i ograniczeniach, wynikających z dwubiegunowego charakteru ówczesnego świata, był przez obydwie strony uparcie kontynuowany. I tak, jak pod koniec lat 80-tych do zmian dojrzewał świat, tak w latach 1989-1991 doszło też do przełomu w relacjach wolnej Polski ze zjednoczonymi, demokratycznymi Niemcami. Negatywnie nacechowane, nieufne sąsiedztwo przerodziło się w przyjazną współpracę, nawet jeśli bywa ona, jak to się dzieje obecnie, wystawiana na ciężką próbę

Poszczególne wykłady z cyklu „Ludzie pogranicza” traktują o wybitnych aktorach polsko-niemieckiego dialogu, „wielkich latarnikach” wzajemnego otwierania się Niemców i Polaków na siebie w tym czasie. Byli i są to ludzie pióra, snujący wizje przyszłości, którzy kształtowanie naszych wzajemnych dobrych relacji traktowali i traktują jako zadanie – żyli i żyją nim w myśl sformułowanego przez Huberta Orłowskiego dla Poznańskiej Biblioteki Niemieckiej motta: „Sąsiedztwo zobowiązuje”.

Serdecznie zapraszamy!

Mit dem Viadrina-Preis würdigt die Universität seit 1999 herausragende Persönlichkeiten und bedeutende Initiativen aus allen Bereichen des gesellschaftlichen Lebens für ihr Engagement zur Verständigung, Versöhnung und Zusammenarbeit zwischen Deutschland und Polen. Der Viadrina-Preis steht für Völkerverständigung, Frieden und Freiheit in einem gemeinsamen europäischen Haus und damit für die Werte, die das Fundament der 1991 als Europa-Universität neugegründeten Viadrina bilden. Der Preis wird jährlich verliehen und ist mit 5.000 Euro dotiert.

Den 22. Viadrina-Preis erhält der herausragende Kenner der deutsch-polnischen Beziehungen, Historiker und Publizist Prof. Dr. habil. Krzysztof Ruchniewicz. Der Leiter des Willy Brandt Zentrums für Deutschland- und Europastudien der Universität Wrocław wird damit für seine Verdienste um die deutsch-polnischen Beziehungen geehrt.

Der Förderpreis geht in diesem Jahr an das Projekt „Literaturübersetzung im deutsch-polnischen Kulturdialog“. Auf Einladung der Karl Dedecius Stiftung der Europa-Universität Viadrina bringt das Projekt seit 2016 alle zwei Jahre deutsche Polonistik-Studierende und polnische Germanistik-Studierende an der Oder zusammen. 

Die Preisverleihung findet am Donnerstag, dem 1. Juni 2023, um 16.00 Uhr im Logensaal in einem öffentlichen Festakt mit anschließendem Gespräch zum Thema „Die deutsch-polnischen Beziehungen vor den polnischen Parlamentswahlen: Chancen, Konflikte und (gemeinsame) Krisenbewältigung“ statt. Interessierte sind herzlich eingeladen.

• PROGRAMM (link)

Prof. Dr. habil. Krzysztof Ruchniewicz beschäftigt sich bereits seit seinen Studienjahren in Wrocław, Saarbrücken und Marburg mit den deutsch-polnischen Beziehungen. So schrieb er seine Magisterarbeit über die gemeinsame deutsch-polnische Schulbuchkommission; es folgten eine Doktorarbeit über die politischen Beziehungen zwischen Berlin, Bonn und Warschau im Zeitraum von 1949 bis 1958 sowie eine Habilitation über polnische Bemühungen um deutsche Wiedergutmachungen. 2002 war Krzysztof Ruchniewicz Gründungsdirektor des Willy Brandt Zentrums für Deutschland- und Europastudien der Universität Wrocław und leitet es seitdem fast durchgehend. Zudem ist er Inhaber des Lehrstuhls für Zeitgeschichte am Willy Brandt Zentrum und wissenschaftlicher Mitarbeiter am Historischen Institut der Universität Wrocław.

Krzysztof Ruchniewicz ist Träger des Verdienstkreuzes der Republik Polen in Gold und des Verdienstkreuzes am Bande der Bundesrepublik Deutschland.

--

nach: https://www.europa-uni.de/de/ueber_uns/portrait/persoenlichkeiten/viadrinapreistraeger/index.html