W dniu 21 stycznia 2011 r. Centrum Studiów Niemieckich i Europejskich im. Willy'ego Brandta Uniwersytetu Wrocławskiego miała miejsce prezentacja książki oraz wykład pt.:
"Europa Środkowo-Wschodnia w XIX i XX wieku" który wygłosił profesor Joachim von Puttkamer.
Wykład obejmował prezentację najważniejszych punktów tematycznych publikacji, w szczególności tych, które były interesujące z perspektywy polskiego odbiorcy. Co ciekawe, autor nie opisuje historii każdego kraju z osobna, ale oferuje szersze spojrzenie - wspólne tendencje mające miejsce w krajach Europy Środkowej i Wschodniej. Prof. Puttkamer wyodrębnił trzy główne obszary zainteresowania badawczego, na przykładzie których obrazuje tendencje zachodzące w poszczególnych opisywanych krajach. Są to: państwo i polityka, gospodarka i społeczeństwo, naród i kultury pamięci w regionach Europy Środkowej i Wschodniej.
Jak podkreśla bowiem autor, historia tego regionu " nie powinna składać się z tradycyjnych historii narodowych ale ze wspólnego spojrzenia na różne procesy rozwojowe i wspólnych historycznych korzeni tego regionu". W szczególności mamy więc tu obraz rozwoju i tworzenia się podstaw państw narodowych po roku 1848, która do data jest punktem wyjścia niniejszego wywodu.
Prof. Puttkamer po przedstawieniu zarysu i koncepcji pracy przedstawił kilka najważniejszych tez swojej pracy.
Jedną z nich było pokazanie pozycji szlachty w społeczeństwie polskim oraz jej roli w kształtowaniu się mitu polskości, co miało bezpośredni wpływ na przetrwanie kultury narodowej w sytuacji braku własnego państwa w okresie XIX i początku XX wieku. Autor przedstawia szereg podobieństw między rolą warstwy szlacheckiej w Polsce i na Węgrzech. Jednak nie wszędzie odegrała ona równie znaczącą rolę w kształtowaniu się treści narodowych. Przykładem są Czechy, które wykształciły znaczącą warstwę mieszczańską. To ona, w odróżnieniu od Polski czy Węgier, dostarczyła głównego budulca do kształtowania się mentalności narodu czeskiego.
W dalszej kolejności autor przedstawił przyczyny takiej sytuacji wynikające z innego przebiegu procesów gospodarczych, np. industrializacji w omawianych państwach. I tym razem jednak prof. Puttkamer nie graniczył się do podania konkretnych faktów historycznych, ale umieścił je w szerszym kontekście narodowym i społecznym, a także międzynarodowym.
Jednak autor nie skupił się wyłącznie na opisywaniu regionu Europy Środkowowschodniej ale w przypadku ogólniejszych procesów dokonywał porównań z krajami Europy Zachodniej, wskazując zarówno na pojawiające się różnice w rozwoju jak też obecne podobieństwa. Podobny tok rozważań dotyczy pojedynczych krajów, którym autor poświęcał osobne rozdziały.
Wykład prof. Puttkamera z natury rzeczy nie mógł objąć całej wielości wątków poruszonych w książce. Jednocześnie publikacja, z racji ograniczonej objętości, również nie wyczerpuje w pełni tematu, lecz obrazuje jedynie pewien wycinek wspólnej historii. Z tego powodu zgodnie z sugestią autora warto zwrócić uwagę na szczególnie bogatą bo liczącą 75 stron bibliografię, gdzie dociekliwy czytelnik znajdzie dalsze wskazówki na pogłębienie i rozwinięcie omawianej tematyki.
Na koniec warto jeszcze zwrócić uwagę na przydatność publikacji dla niemieckiego czytelnika, który znajdzie w niej synergiczne ujęcie historii państw będących przez stulecia sąsiadami na Wschodzie.
Anna Kurpiel/Sylwester Zagulski/Aleksander Żerelik